Tygodniowy czas pracy kierowcy – przepisy, limity, praktyczne porady
Tygodniowy czas pracy kierowcy to element kluczowy dla bezpieczeństwa, zdrowia kierowcy i zgodności z przepisami transportowymi. Obejmuje nie tylko czas jazdy, ale także inne aktywności, które wpływają na ewidencję i limity pracy. Poniżej znajdziesz kompletny przewodnik, który tłumaczy różnicę między czasem jazdy a pracą, omawia limity tygodniowe i wyjaśnia, jak prawidłowo rozliczać czas pracy kierowców.
Czym jest czas pracy kierowcy?
Czas pracy vs. czas jazdy – kluczowe różnice
Czas jazdy kierowcy
To wyłącznie czas, w którym pojazd jest prowadzony i tachograf rejestruje aktywność „jazda”. Limity czasu jazdy regulują przepisy rozporządzenia 561/2006.
Czas pracy kierowcy
To znacznie szersze pojęcie, obejmuje:
- prowadzenie pojazdu,
- załadunek i rozładunek,
- czynności spedycyjne,
- obsługę codzienną pojazdu,
- formalności administracyjne,
- dyspozycyjność*,
- przerwy i odpoczynki* (w szczególnych przypadkach ujęte jako element czasu pracy w polskiej ustawie).
W praktyce czas pracy kierowcy obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem obowiązków, a nie tylko kręcenie kierownicą.
Tygodniowe limity czasu jazdy i pracy
Limity czasu jazdy (rozporządzenie 561/2006)
Dzienne prowadzenie: max 9 godzin (2× w tygodniu do 10 h). Tygodniowy czas jazdy: max 56 godzin. Czas jazdy w dwóch kolejnych tygodniach: max 90 godzin.
Limity czasu pracy (ustawa o czasie pracy kierowców)
Maksymalna norma tygodniowa: 40 godzin. System równoważny: do 48 godzin, Maksymalnie z nadgodzinami: do 60 godzin, jeśli średnio nie przekracza 48 h w okresie rozliczeniowym.
Ważne: 56 godzin jazdy może zmieścić się w limicie 60 godzin pracy, ponieważ do czasu pracy doliczamy również czynności niebędące jazdą.
Przerwy, odpoczynki, dyspozycyjność – definicje
Przerwa 45 minut (po 4,5 h jazdy)
Można wykonać:
jednorazowo: 45 min, lub dzielona: 15 min + 30 min.
Odpoczynek dzienny
regularny: 11 godzin, skrócony: 9 godzin, można dzielić (3+9), w niektórych systemach pracy.
Dyspozycyjność
Czas, gdy kierowca:
oczekuje na rozładunek, jedzie jako pasażer w załodze dwóch kierowców, jest dostępny, ale nie wykonuje pracy.
Dyspozycyjność nie jest czasem pracy, ale wlicza się do ewidencji.
Systemy pracy kierowców – 3/1, 4/1 i inne
Co to oznacza?
Są to popularne grafiki w transporcie międzynarodowym, np.:
3/1 → 3 tygodnie w trasie, 1 tydzień w domu 4/1 → 4 tygodnie jazdy, 1 tydzień odpoczynku 6/2 → głównie w transporcie dalekobieżnym
Wyzwania planistyczne
zachowanie limitów tygodniowych (jazdy i pracy), uwzględnienie odpoczynków tygodniowych (regularnych lub skróconych), unikanie kumulacji nadgodzin, dostosowanie grafików do przepisów o delegowaniu (np. Pakiet Mobilności).
Wskazówki praktyczne
przy grafikach 3/1 warto stosować odpoczynki naprzemienne: 45h → 24h → 45h, w trasach powyżej 3 tygodni trzeba kontrolować tygodniowy czas pracy, aby nie przekroczyć średnich limitów.
Rozliczanie czasu pracy – narzędzia i najczęstsze błędy
Najlepsze narzędzia i oprogramowanie
Do rozliczania czasu pracy kierowców używa się m.in.:
- TachoScan,
- 4Trans,
- TachoSpeed,
- Tachomatt,
- oprogramowanie TMS z modułem ewidencji.
Programy analizują:
- czas jazdy,
- odpoczynki,
- dyspozycyjność,
- przekroczenia norm tygodniowych i dwutygodniowych.
Błędy pracodawców i kierowców
- brak ręcznych wpisów przy załadunku/awarii tachografu,
- nieprawidłowe oznaczenia „łóżka” lub „młotków”,
- nieuwzględnienie dyspozycyjności,
- pomijanie odpoczynków skróconych podczas planowania,
- błędne sumowanie czasu pracy z czasu jazdy.
Najczęstsze wykroczenia – przykłady z ITD
ITD najczęściej karze za:
- przekroczenie 4,5h bez przerwy,
- zbyt długą dobę kierowcy przez błędne operowanie przyciskami tachografu,
- przekroczenie tygodniowego czasu jazdy (ponad 56 h),
- brak odpoczynku tygodniowego w terminie,
- niewłaściwą ewidencję czasu pracy.
Często spotykane przykłady:
wpis manualny „odpoczynek”, gdy kierowca faktycznie był w załadunku → naruszenie ciężkie, jazda bez karty kierowcy → naruszenie bardzo poważne.
Tygodniowy czas pracy, a tachograf i ewidencja
Tachograf rejestruje:
- jazdę,
- przerwy,
- odpoczynek,
- inne prace,
- dyspozycyjność.
Jednak tachograf NIE rejestruje:
- pełnego czasu pracy w rozumieniu ustawy,
- pracy administracyjnej po zakończeniu jazdy,
- wszystkich aktywności poza pojazdem.
Dlatego firma musi prowadzić:
- pełną ewidencję czasu pracy kierowców,
- zestawienie aktywności,
- harmonogramy,
- rozliczenia okresów rozliczeniowych.
Brak ewidencji = kara dla pracodawcy, nieważne, czy tachograf działa poprawnie.